Śmierć osoby bliskiej – odszkodowanie i zadośćuczynienie

Niespodziewana śmierć bliskiej osoby nie tylko niesie za sobą smutek i ból odczuwany przez członków rodziny, ale również konieczność stawienia czoła wyzwaniom natury organizacyjnej i prawnej. Często osoby po tak traumatycznym przeżyciu pozostawione są bez pomocy psychologicznej i materialnej. Podkreślenia wymaga fakt, że zarówno zadbanie o zdrowie psychiczne, jak i unormowanie sytuacji finansowej po wypadku, uznać należy za konieczne w kontekście dostosowania się do zmienionej sytuacji życiowej i powrotu do normalnego funkcjonowania.

Pamiętaj, że o należne świadczenia możesz wystąpić również, jeżeli sprawca wypadku był obcokrajowcem lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Wtedy odpowiedzialność będzie zazwyczaj ponosił Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

W tym miejscu podkreślić należy, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 marca 2018 r., potwierdził możliwości dochodzenia zadośćuczynienia również za trwały i ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby bliskiej przez członków rodziny poszkodowanego (III CZP 69/17). Zatem jeżeli wskutek wypadku lub innego zawinionego zdarzenia osoba nam bliska poniosła ciężki i nieodwracalny uszczerbek na zdrowiu najbliżsi mogą dochodzić z tego tytułu odszkodowania, zadośćuczynienia oraz renty od ubezpieczyciela OC sprawcy zdarzenia.

Poniżej opisane świadczenia odnoszą się zatem również do sytuacji, w których bliska nam osoba nie ma możliwości pozostawania w relacji z innymi, np. z powodu znajdowania się w stanie wegetatywnym. 

Rodzaje świadczeń pieniężnych

Czy warto dochodzić odszkodowania za śmierć żony, męża, siostry, brata, mamy, taty czy innych osób bliskich? Oczywiście, pieniądze nie przywrócą im życia, niemniej mają one na celu kompensację doznanych cierpień psychicznych oraz złagodzenie uszczerbku finansowego, który jest odczuwany po śmierci takiej osoby.

Pamiętajmy, że w ocenach sądów, najbliższym członkiem rodziny może być również macocha, ojczym, pasierb, wnuk, babcia, dziadek czy rodzeństwo przyrodnie. W szczególnych przypadkach przez osobę bliską rozumie się także konkubenta, niemniej w takich sytuacjach przeprowadzana jest szczegółowa analiza więzi emocjonalnych, które łączyły partnerów.

Zgodnie z polskim porządkiem prawnym, osobom bliskim zmarłemu w zdarzeniu drogowym przysługuje szereg świadczeń pieniężnych od ubezpieczyciela OC sprawcy wypadku (PZU, Warta, AXA etc.). Ich katalog został wskazany w art. 446 Kodeksu cywilnego. Należą do nich:

• zadośćuczynienie za doznaną krzywdę,
• odszkodowanie za szkodę majątkową,
• odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej,
• renta.

Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę

Jako pierwsze, a zarazem najważniejsze z nich, wskazać należy zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę. Jego wysokość, jako jedynego z wymienionych świadczeń, nie zależy od poniesienia szkody majątkowej lub pogorszenia sytuacji życiowej przez pokrzywdzonego. Pełni ono bowiem przede wszystkim funkcję kompensacyjną doznanej krzywdy. Ma na celu złagodzenie cierpień psychicznych wywołanych śmiercią osoby bliskiej, zawsze będącą bardzo dużym wstrząsem, nierzadko okupionym depresją i osłabieniem aktywności życiowej.

Podstawą do żądania zadośćuczynienia jest sama utrata bliskiej osoby, brak kontaktu, cierpienie wywołane jej nieobecnością, przygnębienie. Wypłata zadośćuczynienia nie powinna prowadzić do wzbogacenia osoby uprawnionej, niemniej powinna odzwierciedlać w formie pieniężnej wielkość doznanej krzywdy.

Wysokość zadośćuczynienia

Wysokość zadośćuczynienia ustalana jest najczęściej na podstawie poniższych kryteriów:

• rozmiar, stopień i charakter doznanej krzywdy,
• długotrwałość cierpienia pokrzywdzonego,
• wiek osoby pokrzywdzonej,
• wiek osoby zmarłej,
• rola, jaką zmarły pełnił w rodzinie,
• stopień pokrewieństwa siła więzi emocjonalnej nagłość w rozerwaniu łączących więzi,
• utrata możliwości uczestnictwa w życiu pokrzywdzonego,
• inne czynniki, które wpływają na stopień poczucia krzywdy.

W związku z tym, że wysokość zadośćuczynienia wypłacanego w postępowaniu likwidacyjnym jest często istotnie zaniżona, pokrzywdzeni poszukują sprawiedliwości w postępowaniu sądowym. Wobec stopnia zindywidualizowania oraz skomplikowania tego typu spraw, rozbieżność zasądzanych kwot zadośćuczynienia ma jednak miejsce również przed sądem.

Wysokość zadośćuczynienia, a orzecznictwo

Nierzadko zdarza się, że po śmierci babci, jeden z wnuczków otrzymuje zadośćuczynienie przekraczające 30 tys. zł, natomiast drugi o połowę mniejsze. Podobnie w przypadku śmierci rodzica czy dziecka. Jedna z osób bliskich zmarłego może otrzymać 300 tys. zł, natomiast druga 80 tys. zł. Wszystko w gruncie rzeczy sprowadza się do oceny wskazanych powyżej kryteriów, takich jak siła więzi emocjonalnej, łączącej zmarłego
z pokrzywdzonym, rozmiar doznanej krzywdy i inne. Nie można zatem a priori wskazywać konkretnych kwot zadośćuczynienia, które zostaną zasądzone przed sądem. Warto jednak podkreślić, że pomoc profesjonalnego, skutecznego i doświadczonego pełnomocnika, może wpłynąć na maksymalizację wysokości zadośćuczynienia. 

Odszkodowanie dla członków rodziny

W Kodeksie cywilnym wskazano, że Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Wskazane odszkodowanie ma na celu umożliwienie najbliższym powrotu do dotychczasowego poziomu życia oraz zrekompensowanie uszczerbku w postaci pogorszenia sytuacji życiowej. Należy jednak podkreślić, że określoną sytuację życiową, należy odczytywać w kontekście uwzględniającym pozaekonomiczne przesłanki. Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 25 listopada 2010 r., sygn. akt I CSK 702/09, opubl. LEX nr 688668 wskazał, że do takich przesłanek można zaliczyć między innymi „utratę oczekiwania przez osobę poszkodowaną na pomoc i wsparcie członka rodziny, których mogła ona zasadnie spodziewać się w chwilach wymagających takich zachowań. Dlatego też wszystkie te okoliczności muszą być brane pod uwagę przy określaniu należnego uprawnionemu <stosownego odszkodowania>”.

Znaczne pogorszenie zależne jest od rozmiarów ujemnych następstw o charakterze majątkowym, a także zmian z sferze dóbr niemajątkowych, już istniejących oraz dających się przewidzieć w przyszłości na podstawie zasad doświadczenia życiowego.

Jeżeli zastanawiasz się nad określeniem wysokości wnioskowanego odszkodowania i innych świadczeń pieniężnych możesz przesłać niezbędne informacje przez poniższy formularz.

Renta po śmierci osoby bliskiej

W następstwie śmierci osoby bliskiej często dochodzi do załamania kondycji finansowej rodziny, popadnięcia pozostałych osób w długi, pogorszenia poziomu egzystencji. Jeżeli osoba zmarła była jedynym żywicielem rodziny, sytuacja materialna osoby bliskiej jest tym bardziej trudna i skomplikowana.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 446 § 2 Kodeksu cywilnego, osoba pokrzywdzona, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, jak również osoby bliskie, którym zmarły dostarczał środków utrzymania, mogą żądać renty obliczonej stosownie do potrzeb takich osób oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego. Podkreślić należy, że roszczenia o wypłatę renty alimentacyjnej nie jest uzależniona od tego, czy obowiązek alimentacyjny był stwierdzony prawomocnym wyrokiem sądu, ani od tego, czy zmarły obowiązek ten wypełniał.

Pierwszą kategorią osób, które mogą złożyć wniosek o rentę alimentacyjną są osoby pokrzywdzone na skutek śmierci osoby dotkniętej czynem niedozwolonym, względem których na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny na podstawie norm zawartych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym  (art. 23, 27, 60, 128, 129, 144 k.r.o.). Do tej kategorii osób należą między innymi dzieci, małżonkowie, rodzice, rodzeństwo. Obowiązek alimentacyjny istnieje również pomiędzy przysposabiającym, a przysposobionym oraz powinowatymi.

Do drugiej kategorii pokrzywdzonych, którzy mogą złożyć roszczenie o wypłatę renty są osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Do tej grupy należą bliscy, którzy są określani przez pryzmat takich kategorii jak: bliskość, wspólność osobista i gospodarcza, wzajemne relacje, motywy, którymi kierował się zmarły dostarczając dobrowolnych i stałych środków utrzymania na rzecz osoby, wobec której nie miał takiego obowiązku. Mogą do nich należeć również konkubenci, partnerzy homoseksualni.

Odszkodowanie za koszty leczenia i koszty pogrzebu

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, ubezpieczyciel powinien także zwrócić koszty leczenia i pogrzebu, temu kto je poniósł, jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego. Koszty powinny zostać wypłacone osobie, która je faktycznie poniosła, niezależnie od tego, czy jest osobą bliską zmarłego lub jego spadkobiercą.

Do kosztów pochówku można zaliczyć między innymi wydatki związane z przewiezieniem zwłok do miejsca ich pochowania, zakupu trumny, grobu oraz postawienia nagrobka, przybrania grobu.

Należy podkreślić, że ubezpieczyciela nie zwalnia z obowiązku zwrotu takich kosztów fakt, iż został wypłacony zasiłek pogrzebowy przez ZUS, bądź odszkodowanie z zakładu pracy lub z tytułu umowy ubezpieczenia NNW.

Wobec wysokie poziomu skomplikowania oraz złożoności spraw dotyczących praw osób pokrzywdzonych wskutek śmierci osoby bliskiej w wypadku drogowym, świadczenia przysługujące takim osobom nie zostały opisane w sposób wyczerpujący. Należy pamiętać, że mimo zasądzania przez sądy podobnych kwot tytułem zadośćuczynienia czy odszkodowania w zbliżonych okolicznościach faktycznych, każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie. Z tego względu tak ważne jest profesjonalne podejście w prowadzeniu sprawy już od samego początku, tzn., od etapu składania wniosku o odszkodowanie do ubezpieczyciela. Osoby pokrzywdzone zazwyczaj nie mają wiedzy dotyczącej poszczególnych podstaw prawnych do żądania stosownych świadczeń, co skutkuje znaczącym przedłużeniem postępowania oraz pozbawieniem się nierzadko wysokich świadczeń pieniężnych.

Praktyki kancelarii odszkodowawczych

Poprawie kondycji psychicznej i finansowej osób bliskich zmarłemu z pewnością nie sprzyja praktyka wykształcona na rynku usług kancelarii odszkodowawczych. Nierzadko już podczas przyjazdu karetki pogotowia na miejsce tragedii, czy rozmowy w domu pogrzebowym agenci kancelarii odszkodowawczych pod postacią sanitariusza czy pracownika zakładu proponują współpracę przy dochodzeniu odszkodowania od ubezpieczyciela sprawcy wypadku. Zanim zdecydujemy się na podpisanie umowy, warto dowiedzieć się jakich w ogóle świadczeń pieniężnych możemy oczekiwać od sprawcy wypadku, a w konsekwencji od jego ubezpieczyciela OC. Należy również mieć świadomość, iż już na etapie tzw. postępowania likwidacyjnego – przedsądowego, w celu jak najlepszego zabezpieczenia praw osób pokrzywdzonych (bliskich zmarłemu), wszelkie czynności powinny być podejmowane przez profesjonalistę (adwokata lub radcę prawnego). Każde pismo kierowane do towarzystwa ubezpieczeniowego powinno zostać sporządzone i podpisane przez adwokata lub radcę prawnego, podobnie prowadzenie negocjacji czy udział w innych czynnościach postępowania przedsądowego. Nie bez znaczenia pozostaje również zrozumienie specyfiki problemu, uwrażliwienie na sytuację życiową, w której znaleźli się bliscy zmarłego oraz wyczucie taktu, którym powinien cechować się pełnomocnik osób pokrzywdzonych.

Prowadzenie sprawy przez tzw. prawników, o których wspominają w swoich ofertach kancelarie odszkodowawcze, w gruncie rzeczy sprowadza się do powierzenia prowadzenia tak ważnych spraw osobom będącym na studiach prawniczych lub takim, które rozpoczynają dopiero swoją karierę zawodową. Przed podjęciem decyzji o podpisaniu umowy z kancelarią trudniącą się uzyskiwaniem odszkodowań warto zatem rozeznać się czy osoby, które w postępowaniu przed ubezpieczycielem sprawcy wypadku będą prowadzić naszą sprawę, posiadają stosowne uprawnienia adwokata lub radcy prawnego.

W przypadku jakichkolwiek pytań, proszę o kontakt telefoniczny lub e-mail. Mogą Państwo również wypełnić poniższy formularz.

Adwokat Klaudia Pierzchalska

Numer telefonu: +48 514 03 22 99
Adres e-mail: adwokat@pierzchalska.com