Odszkodowanie dla nienarodzonego dziecka po śmierci rodzica.

Czy przysługuje odszkodowanie nienarodzonemu dziecku po śmierci ojca? Czy dziecko, które jeszcze nie przyszło na świat może być podmiotem praw? Co w sytuacji, gdy jeszcze przed urodzeniem zginie rodzic dziecka poczętego? Czy może ono liczyć na godne życie, będąc pozbawionym pełnej rodziny?

Pojęcie poczętego, a nienarodzonego dziecka w dzisiejszym świecie wywołuje ogrom emocji. Odchodząc jednak od konfliktów na tle etycznym, skupmy się na problemie roszczeń przysługujących nienarodzonemu dziecku, nasciturusowi, po śmierci rodzica (najczęściej ojca) w wypadku.

Z tego artykułu dowiesz się:

Jakie roszczenia przysługują nienarodzonemu dziecku?

W Polsce w wypadkach drogowych ginie około 1000 osób rocznie w wieku od 18 do 39 lat. Ofiary z tego przedziału wiekowego często są rodzicami małych dzieci lub tych jeszcze nienarodzonych. Najczęściej ginie ojciec dziecka, zdecydowanie rzadsze są bowiem sytuacje, w których umiera matka, a dziecko przychodzi na świat żywe.

Roszczenia, które przysługują dziecku z odszkodowania OC sprawcy wypadku po śmierci rodzica, która nastąpiła przed narodzeniem dziecka to :

• zadośćuczynienie,
• stosowne odszkodowanie,
• renta.

Na wysokość powyższych świadczeń wpływa między innymi: fakt utraty pomocy, wsparcia i opieki ze strony zmarłego lub możliwości uzyskania w przyszłości stabilnych warunków życiowych, niekorzystne zmiany w psychice dziecka (stres, depresja, poczucie osamotnienia).

Szkody prenatalne – zadośćuczynienie, odszkodowanie i renta

Zgodnie z treścią art. 446¹ Kodeksu Cywilnego z chwilą urodzenia, dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem. Powyższy przepis stanowi podstawę wystąpienia z żądaniem naprawienia wszelkich szkód doznanych przez dziecko jeszcze przed jego urodzeniem (tzw. szkód prenatalnych), tak o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym.

Zadośćuczynienie

W myśl art. 446 § 4 KC najbliższemu członkowi rodziny przysługuje zadośćuczynienie za krzywdę związaną ze śmiercią osoby najbliższej. Przepis ten stanowi podstawę do dochodzenia przez dzieci urodzone po śmierci ojców, a więc pogrobowców, roszczeń ze zdarzeń objętych odpowiedzialnością ubezpieczeniową.

Odszkodowanie

Ponadto zgodnie z treścią przepisu art. 446 § 3 KC, Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 KC obejmuje niekorzystne zmiany w sytuacji materialnej najbliższego członka rodziny zmarłego oraz zmiany w sferze jego dóbr niematerialnych, które wpływają na sytuację materialną. Są to zarówno zmiany znane i istniejące w dacie orzekania, jak i zmiany mogące powstać w przyszłości, a dające się przewidzieć na podstawie zasad doświadczenia życiowego, które w konsekwencji powodują pogorszenie sytuacji majątkowej. W orzecznictwie podkreśla się, że ocena, czy nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji najbliższego członka rodziny zmarłego nie może odnosić się wyłącznie do stanu z dnia śmierci, ale musi polegać na porównaniu hipotetycznego stanu odzwierciedlającego sytuację, w jakiej znajdowałby się bliski zmarłego gdyby żył, do sytuacji, w jakiej znajduje się w związku z jego śmiercią.

Renta

Ponadto, zgodnie z art. 446 § 2 KC osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 2 Ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych dziecko poczęte, a jeszcze nieurodzone w chwili śmierci swego ojca spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, jeżeli urodzi się żywe nabywa prawo do jednorazowego odszkodowania.

W jakiej wysokości przysługuje zadośćuczynienie?

Biorąc pod uwagę fakt, że zadośćuczynienie ma zrekompensować krzywdę, jaka przydarzyła się osobie, tj. pozbawienie możliwości wychowywania z ojcem czy nieobecność ojca w najważniejszych dniach w życiu dziecka, zazwyczaj jest ono wysokie.

Sąd Najwyższy podziela stanowisko, by zadośćuczynienie przyznawane dziecku, które było poczęte w chwili śmierci ojca, po czym urodziło się żywe, zasądzać stosując analogiczne kryteria, jak przy zasądzeniu zadośćuczynienia dla dzieci, które w chwili śmierci ojca były w wieku przedszkolnym. Prawidłowa wykładnia prawa, zgodna z duchem humanizmu, nakazuje przyjąć, że dziecko poczęte, jeżeli urodzi się żywe, musi być traktowane z punktu widzenia prawa na równi z dzieckiem już urodzonym, jeżeli sfery ich uprawnień są zbieżne ze sobą – wyrok SN z dnia 4 kwietnia 1966 r., II PR 139/66.

Nawet kilkaset tysięcy złotych zadośćuczynienia

Orzecznictwo wskazuje na bardzo zróżnicowane kwoty oscylujące w granicach od około 40 tysięcy złotych do nawet kilkuset tysięcy złotych. Wobec tego, że wysokość zadośćuczynienia zależy od okoliczności konkretnej sprawy nie można wykluczyć możliwości zasądzenia przez sąd kwoty przewyższającej te, dotychczas przyznane. Dlatego też warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika i pomóc dziecku szczęśliwie żyć po śmierci jednego z rodziców.

Jak określić wysokość renty po śmierci ojca?

Renta ma niewątpliwie charakter odszkodowawczy – stanowić ma wynagrodzenie szkody, jakiej doznała osoba uprawniona do alimentacji w wyniku śmierci osoby zobowiązanej przez to, że utraciła należne jej od zmarłego świadczenia alimentacyjne. Renta należy się przez cały czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Na wysokość renty wpływają miesięczne koszty utrzymania dziecka oraz możliwości zarobkowe zmarłego rodzica.

O czym należy pamiętać uzasadniając roszczenie o rentę?

Celem określenia wysokości renty należnej z ww. przepisu sądy zazwyczaj biorą pod uwagę treść zeznań przedstawicieli ustawowych dziecka oraz informacji uzyskanych z urzędów skarbowych. Nie bez znaczenia są również inne dowody, na podstawie których można określić wysokość miesięcznych kosztów utrzymania małoletnich dzieci, a także wysokość dochodów uzyskiwanych przez rodzica przed śmiercią oraz perspektyw na przyszłość.

Sądy skrupulatnie analizują zgromadzony materiał dowodowy. Poniżej wskazuję część uzasadnienia do wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 26 stycznia 2017 roku sygn. akt III C 1447/15, w którym Sąd analizuje możliwości zarobkowe ojca:

„Zarówno z zeznań świadka jak i informacji z Urzędu Skarbowego wynika, że przed śmiercią ojciec małoletniej powódki pracował jedynie dorywczo „na czarno”, bowiem kończył szkołę zawodową w trybie dziennym. Uzyskanie przez niego dyplomu ukończenia ww. szkoły nie gwarantowało w ocenie Sądu uzyskiwanie wysokich dochodów (…), jednakże posiadał wystarczające kwalifikacje, aby uzyskać dochód pozwalający na alimentację na córkę w kwocie 400 zł miesięcznie. Potencjalne możliwości zarobkowe R. B. nie były znaczące, jednocześnie mieszkał on razem z rodzicami i nie ponosił dodatkowych wydatków. W takiej sytuacji mógłby większość uzyskiwanego rzez siebie dochodu wydatkować na córkę”.

Dalej Sąd wskazuje na ustalone koszty utrzymania dziecka: „Jednocześnie kwota 400 zł miesięcznie jest uzasadniona w świetle poczynionych ustaleń w przedmiocie kosztów utrzymania małoletniej, zgodnie z którymi sam zakup leków oraz zapewnienie jej opieki medycznej, wymaga zabezpieczenia kwoty ok. 500-600 zł miesięcznie. Dodatkowo uwzględnić należy bieżące koszty jej utrzymania, które w świetle zasad doświadczenia życiowego oscylowałoby w granicach 1.500 zł miesięcznie. Powyższe okoliczności, w ocenie Sądu, w pełni uzasadniając przyznanie powódce dodatkowej comiesięcznej renty w żądanej przez nią wysokości”.

Jakie inne roszczenia przysługują nienarodzonemu dziecku?

Sąd Najwyższy utrwalił pogląd, że jeśli poczęte dziecko doznało szkody (pomijając utratę żywiciela, o czym pisałam powyżej) np. w postaci uszkodzenia ciała w okresie płodowym – również przysługują mu cywilnoprawne roszczenia odszkodowawcze. Odpowiedzialny za tę szkodę może zostać pociągnięty do wypłacenia odszkodowania, zadośćuczynienia, a nawet renty.

W tym miejscu należy zauważyć, że bardzo ważną regulacją prawną dla nasciturusa jest art. 927 § 2 KC. Z przepisu wynika, że dziecko poczęte, które urodzi się żywe może być spadkobiercą. Dla ustawodawcy nie ma znaczenia fakt, w jaki sposób zostało poczęte dziecko, czy naturalnie, czy metodą in vitro.

Kto i kiedy może ubiegać się o świadczenia po śmierci rodzica dziecka poczętego?

Roszczenia przysługują dziecku poczętemu, na którego życie negatywny wpływ miało zdarzenie, w wyniku którego zmarł rodzic dziecka. Jednak zgodnie z prawem cywilnym osoba, która nie ukończyła 13 roku życia nie ma zdolności do czynności prawnych, a więc w jej interesie działa jej przedstawiciel ustawowy – np. rodzic, rodzice zastępczy, przysposabiający. Aby jednak działanie poprzez przedstawiciela było możliwe, dziecko musi przyjść na świat, a więc urodzenie jest drugą przesłanką. Jeśli dziecko nie przeżyje porodu, rodzic nie może dochodzić świadczeń przewidzianych dla dziecka na podstawie okoliczności omawianych w tym artykule.

Jeśli zastanawiasz się, czy w Twojej sytuacji można dochodzić roszczeń majątkowych, zapraszam do kontaktu.

Adwokat Klaudia Pierzchalska

Numer telefonu: +48 514 03 22 99
Adres e-mail: adwokat@pierzchalska.com