Odpowiedzialność producenta za wadliwy produkt

Zacznijmy od definicji słowa produkt. Zgodnie z Kodeksem cywilnym jest to rzecz ruchoma, a więc zaliczają się do niej artykuły spożywcze i przemysłowe, sprzęt RTV i AGD, meble, czy energia elektryczna. O produkcie jest mowa także w przypadku różnego rodzaju usług (np. bankowych, finansowych, turystycznych, transportowych czy telekomunikacyjnych).

Za niebezpieczny produkt uznaje się taki, którego wadliwość powoduje, że staje się on niebezpieczny. Przy czym wadą może być zarówno niebezpieczna substancja lub materiał, z której powstał produkt, jaki i brak ostrzeżenia o niebezpieczeństwie wynikającym z kontaktu z tą substancją (produkt niezgodny z opisem). Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny, a więc nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać uwzględniając normalne użycie produktu ponosi podmiot, który wytworzył dany produkt. Jak wskazano powyżej, o wadzie produktu można mówić tylko wówczas, gdy był on wykorzystany przez konsumenta zgodnie z instrukcją i zaleceniami. Jeśli np. regał przewrócił się na domownika nie z winy producenta, tylko przez złe przykręcenie śrub, nie ma on prawa rościć sobie praw do odszkodowania za wadliwy produkt. Warto zaznaczyć, że przesłanki odpowiedzialności producenta różnią się w zależności od tego czy mówimy o produkcie niebezpiecznym, czy tylko o produkcie wadliwym.

Kto ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny?

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny ponoszą producenci. Przez producenta rozumie się firmę lub osobę, która jest oznaczona na produkcie.

Odpowiedzialność spoczywa także na wytwórcach surowców czy materiałów, jednak tylko w wypadku gdy wada wynikała ze złej jakości tych produktów. Z kolei jeśli produkt pochodzi z zagranicy to część winy spoczywa także na importerze.

Jeżeli nie wiadomo, kto jest producentem lub wytwórcą materiałów, odpowiada ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny (sprzedawca), chyba że w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu osobę i adres producenta.

Istotne jest to, że żadna umowa nie może zawierać zapisów, które ograniczałyby odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Kiedy producent może uniknąć odpowiedzialności za niebezpieczny produkt?

• jeśli produkt nie został wprowadzony do obrotu,
• jeśli produkt został wprowadzony do obrotu bez wiedzy producenta (np. wykradziony lub omyłkowo wprowadzony bez ostatecznych atestów itp.),
• jeśli produkt nie został wyprodukowany w celu sprzedaży,
• kiedy wada nie istniała się w momencie wprowadzenia produktu do obrotu lub gdy nie można było jej przewidzieć.

Odszkodowanie za szkodę spowodowaną przez produkt

Aby dochodzić odszkodowania za poniesione szkody, poszkodowana strona musi udowodnić:

• szkodę,
• wadę produktu,
• związek przyczynowy między wadą, a szkodą.

W przypadku, gdy doszło do szkody na osobie (lub mieniu), a więc do uszczerbku w zdrowiu lub nawet utraty życia, konsument może wnieść o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, które obejmuje:

• zadośćuczynienie pieniężne – świadczenie finansowe za doznaną krzywdę,
• zwrot kosztów, wynikłych przez wypadek (koszty leczenia, rehabilitacji, ale też wydatki związane z przygotowanie poszkodowanego do nowego zawodu),
• renta – okresowe świadczenia, spowodowane wymogiem dalszego leczenia,
• odszkodowanie dla rodziny (koszty leczenia, pogrzebu, alimenty dla bliskich osoby, która zginęła w wyniku wadliwości produktu),
• odszkodowanie za poniesioną szkodę majątkową.

O zadośćuczynienie może ubiegać się każda osoba, która doznała uszczerbku z powodu niebezpiecznego produktu – nie tylko konsument, który go zakupił, ale też każdy, kto miał z nim styczność (np. przypadkowy przechodzeń, zaproszeni goście itp.). Osoba pokrzywdzona może domagać się odszkodowania zarówno z powodu utraconego zdrowia, jak i mienia. Do zadośćuczynienia za doznane krzywdy może rościć sobie prawo także rodzina osoby, która zginęła w wyniku użycia niebezpiecznego lub wadliwego produktu.

Niestety, aby była mowa o szkodzie na mieniu, musi ona zostać zniszczona lub uszkodzona przez produkt niebezpieczny i wynosić co najmniej 500,00 euro, czyli ponad 2.000,00 zł.

Obowiązek wypłaty przez producenta odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez niebezpieczny produkt nie wyklucza jego odpowiedzialności z tytułu rękojmi i gwarancji.

Osoba poszkodowana ma co do zasady 3 lata, aby wystąpić o odszkodowanie. Czas ten nalicza się od momentu, gdy wystąpiła szkoda wyrządzona przez niebezpieczny produkt, a konsument dowiedział się kim jest producent wadliwego produktu. Termin przedawnienia odpowiedzialności za szkody wynikające z niebezpiecznego produktu upływa z kolei po 10 latach od momentu wprowadzenia go do obrotu.

Kto ponosi odpowiedzialność za towar wadliwy?

Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).

W przypadku produktów i towarów niezgodnych z umową, wyróżnia się dwa rodzaje wad:

Fizyczną – występuje wtedy, gdy produkt jest niezgodny z umową. Dotyczy to produktów, które:

• nie posiadają właściwości, które powinny mieć (np. lodówka, która nie chłodzi),
• nie posiadają właściwości, o których kupujący usłyszał od sprzedawcy lub poprzez nośniki reklamowe (np. aparat słuchowy, który nie ma właściwości polepszających słuch),
• są sprzeczne z celem, z powodu którego zostały zakupione i o którym to kupujący powiadomił sprzedawcę (np. wodoodporny zegarek)
• zostały sprzedane kupującemu w stanie niepełnym (np. szafka do zamocowania bez drzwiczek).

Prawną – niezgodność towaru z umową. Dotyczy towarów, które:

• nie są własnością sprzedawcy (np. pochodzą z kradzieży)
• są obciążone prawem osoby trzeciej (np. przysługuje jej prawo do pierwokupu)
• są obciążone prawnymi ograniczeniami w korzystaniu (np. są dowodem w sprawie karnej)

Można też wyróżnić wady, wskazujące na przyczynę wadliwości produktu, a więc:

• konstrukcyjną – spowodowaną błędem w konstrukcji w fazie projektowania,
• produkcyjną – powstałą w procesie produkcji (dotyczy to nieodpowiednich surowców, sprzętu, błędów pracowników),
• instrukcyjną – spowodowaną błędem osoby zarządzającej procesem produkcji, która nie jest odpowiednio przeszkolona i nie posiada fachowej wiedzy.

W wyroku Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 2004 r. (sygn. IV CK 601/03) wskazano, że: „jeśli kupiony towar jest wadliwy, nabywca ma wybór co do sposobu uzyskania rekompensaty od sprzedawcy: może dochodzić swych praw z rękojmi za wady, może też żądać odszkodowania za faktyczną szkodę, jakiej doznał wskutek wadliwości towaru.

Konsument może złożyć do sprzedawcy roszczenie z tytułu rękojmi, żądając:

• wymiany towaru na nowy;
• naprawy towaru;
• obniżenia ceny;
• odstąpienia od umowy (jeśli wada jest istotna).

Odpowiedzialność kontraktowa

W kontekście wadliwości produktu, warto zatem zaznaczyć, że producent, sprzedawca lub dostawca może również odpowiadać na podstawie przepisów regulujących odpowiedzialność kontraktową. Ma to miejsce w przypadku np. zlecenia firmie X wyprodukowania 50 drewnianych półek dla salonu obuwniczego, w celu zaprezentowania na nich asortymentu sklepu. Jeżeli producent wyprodukuje zbyt małe półki (niezgodne z umową) lub w ogóle nie wywiąże się z zobowiązania, możemy dochodzić odszkodowania za szkodę powstałą wskutek nienależytego wykonania przedmiotu umowy (np. kosztów przestoju sklepu). Innym przykładem ponoszenia odpowiedzialności kontraktowej może być dostarczenie na budowę naszego nowego domu wadliwego betonu. W umowie dostawy betonu zazwyczaj wskazujemy parametry, którymi powinien cechować się gotowy produkt (np. klasa mrozoodporności). Jeżeli producent dostarczy nam beton o innej specyfikacji i dojdzie do powstania szkody, odpowiedzialność będzie ponosił kontrahent umowy dostawy.

Za odpowiedzialność kontraktową uznaje się odpowiedzialność dłużnika, który nie wykonał danego zobowiązania lub wykonał je nienależycie (w dalszym terminie lub gorszej jakości). Wskutek takiego działania dochodzi do szkody zleceniodawcy. Może być to realna szkoda finansowa, brak przychodu czy utracenie korzyści.

Jeżeli mają Państwo pytania dotyczące odpowiedzialności producenta za wadliwy produkt lub powstałą szkodę, poniżej znajdą Państwo numer telefonu do kancelarii adwokackiej oraz adres e-mail.

Adw. Klaudia Pierzchalska

Numer telefonu: +48 514 03 22 99

Adres e-mail: adwokat@pierzchalska.com